स्वर्गातला प्रवास!

रोजच्या आयुष्यातल्या प्रवासाचा वेग वाढवता वाढवता कधीतरी वाटत आता लाल दिवा लागावा आणि थोडं थांबावं, तशीच माझी शुक्रवारची सकाळ! उठले तोच हलकासा ताप आणि सर्दीचा जोर वाढलेला. आवडीची महत्वाची काम करत असली तरी आजचा दिवस आरामात घालवायचा असा मानाने आणि शरीराने दोघांनीही कौल दिलेला. अमेयने सक्त ताकीद देऊन 'आज लॅपटॉप जवळ फिरकलीस तर बघ' ह्या भूमिकेने सकाळी फुकटचा ब्रेकफास्ट दिलेला! गादीवर पडून राहावा हा माझा स्वभाव नसल्याने, काहीतरी उद्योग करावा म्हणून थोडी वहीवर रंगरंगोटी केली, जमतील तेवढे कामाचे नवीन विचार रेखाटले आणि वाचत असलेल्या दोन पुस्तकांपैकी एकाची गाडी सुरळीत नेऊ ह्या विचारांच्या छापा काटा खेळत बसले. खूपदा आखीव रेखीव प्रवास आवडणारे आणि करणारे बहुतांशी आपण, अशा एखाद्या फुटकळ प्रसंगी पण नको ते पूर्ण करण्याच्या छंदात अडकतो आणि हरवून जातो. 

पुन्हा एकदा विचार केला, नेमकं होतंय काय त्याचा थोडा शहानिशा लावू. म्हणून विचार केला, दोन्ही पुस्तकांपैकी एकाला हात न लावण्याचे कारण शोधूया मग  उरलेल्या रिकाम्या वेळेत कामकरी मुंगीला एखदा तरी उद्योग मिळेल. एक पुस्तक बायोग्राफी सदरात मोडणारं, एका  बलाढ्य श्रीमंताची आणि जगात वेगळी स्वप्ने सत्यात उतरवण्याऱ्याची ज्यात ताकद आहे तरीही त्यातले काही अनुभव साशंक असावेत अशी मनाला असलेली शंका तर दुसरे पुस्तक सेल्फ हेल्प प्रकारातले, ज्यात नाही म्हटलं तरी बऱ्याचदा थोडासा स्वतः मध्ये कमीपणा जाणवू लागेल असं आपसूकच वाटावं. मग जरा विचार केला आज काय झालं किंवा केलं तर झक्कास वाटेल? रोजच्या कामांनी स्वतःहूनच निषेध दाखवलाय आणि आजारी झाल्यावर आश्चर्य वाटावं असं घर सुरळीत चालताना पाहून मनालाही वाटावं "आज का दिन जिले अपना।" बस इतकाच इशारा खूप होता. एखदा स्वैरानुभ वाचावा किंवा लिहावा एवढंच वाटत होत तर! पुस्तकांच्या न वाचलेल्या खणात डोकावलं आणि "काश्मिरीयत" बाहेर काढलं. 

इतके दिवस हे पुस्तक वाचायला हातच लावला नव्हता ह्याची दोन कारणे - १. मी लेखिकेला आठवड्यातून आवर्जून भेटतेय त्यामुळे ह्या पुस्तकात नेमक्या त्रुटी कशा झाल्यापासून ते बरयाच अनुभवांची थोडीशी ओळख असल्याने वाटावं हे माहितेय २. आपल्याला आपला सगळा वेळ प्रोडूक्टिव्हिटी प्रकारात मोडावा असा वाटणाऱ्यातील मी, बऱ्याच वेळा नको ते कूटप्रश्न सोडवण्याच्या मार्गावर राहणार ह्या मनस्थितीत हे पुस्तक वाचणं म्हणजे पुस्तकाचा अपमान. शेवटी हवा तसा मानाने हिंदोळा दिला आणि हे पुस्तक माझ्या वाचायच्या खुर्चीपासून ते झोपायच्या गादीपर्यंत सगळीकडे आलं. 

पुस्तकाबाबत लिहिण्यापेक्षा हे पुस्तक माझ्याकडे कस आलं ह्याचाही प्रवासही सुंदर आहे. तो मी इथे थोडक्यात नमूद केलाय give it a read! असो, तर असा प्रवास करून आलेलं पुस्तक तशाच मनस्थितीत मी ते वाचावं अस माझ मलाच प्रांजळ वचन होत आणि आज ती योग्य वेळ साधली होती. 

ह्या पुस्तकाबद्दल लिहयाचा माझा अधिकार नाही, पण एक उत्तम वाचक म्हणून माझ्या मनाला भावलं, समजलं आणि ज्या अनुभूतीच्या शोधात लेखिकेने स्वप्नातही पाहता येणार नाही असा प्रवास मनोधैर्याच्या बळावर सहज पार केला त्यातुन जे उमजलं ते लिहिण्याचा थोडासा प्रयत्न मी करतेय. ह्यातून, हे पुस्तक प्रत्येक वाचकाने वाचावं आणि स्वतःचा प्रवास सुरु करावा असा माझं ठाम मत आहे!

संसारात स्वतःच्या मर्जीने रमलेली एक मध्यमवयीन महिला. जिचा संसार उत्तम रित्या पार पडताना, आयुष्यात पाहिलेल्या असंख्य घटनेंनी, ती बेचैन झाली, जगण्याच्या ठरवलेल्या चौकटीबाबत अगदी मूलभूत प्रश्न निर्माण झाले आणि त्यातूनच मग तिने जगाला पटणार नाहीत असे प्रयोग स्वतःच्या घरात सुरु केले. स्वतःच्या  हुशार मुलींना शाळेतून काढले आणि होमस्कूल ची वाट दाखवली, ती त्यांना कोणी मोठं होण्याकरता नव्हे तर आयुष्य आनंदात जगण्याची सवय व्हावी म्हणून. शिकताना एक उत्तम विद्यार्थी बनता यावे म्हणून. एक ना अनेक तिने चाललेले मार्गच मुळी अस्तित्वात नसल्याने, एखाद्याला तो सगळाचं प्रवास वेगळा वाटावा आणि सोबतच अद्भुत! मुलींना खर खोटं जग समजावं  आणि जगातल्या बऱ्यचशा घडामोडी चर्चेपुरत्या मर्यादित न ठेवता त्या पडताळण्यासाठी प्रत्यक्ष तपास करावा ह्या भुकेपोटी झालेली तिची आणि तिच्या कुटुंबीयांची काश्मीर वारी! ह्या वारीत अनाकलनीय अशा अनुभवांची साक्षी  होताना तिचे संवेदनशील मन पुन्हा एकदा हेलखावते आणि त्यानंतर तिचा पुन्हा एकदा काश्मीर प्रवास घडतो. पण हा दुसरा प्रवास म्हणजे सोलो-ट्रिप. अगदी तिचा प्रियकर नवराही ह्या प्रवासात तिच्या सोबतीला नाही. काश्मीर ती फिरण्यासाठी नव्हे तर वेगळ्याच अनुभवासाठी जाते तोच हा प्रवास! त्या अनुभवाविषयी लेखिकेलाही सुतराम कल्पनाही नाही किंवा त्याची तिला प्रवासा पूर्वीपासून आसक्तीही नाही. ह्या प्रवासाने तिला उद्या जगातल्या अलौखिक यादीत समाविष्ट व्हावे असा प्रवासापूर्वी आणि नंतरही  उद्देशही नाही. तिला फक्त एक स्वैर अनुभव घायचाय आणि सोबत तिला पडलेल्या कोड्यांची उत्तरे. एवढ्या निश्चल ध्येयाने ती तो प्रवास सुरु करते. 

प्रवासाची गोष्ट तुम्ही पुस्तकात वाचलाच. पण हे पुस्तक का वाचावं हे ऐकायचं असेल तर ऐका! 

कैक वर्ष जे बालमन आपण जगाच्या चौकटीतून बांधून ठेवतो आणि हळूहळू जे चैतन्य आपण गमावून बसतो, ते चैतन्य आणि तेच निर्गुणी बालपण तिला आणि वाचकाला ह्या प्रवासात सापडतं. सीमेचा पाठपुरावा करायला गेलेल्या एका सध्या स्त्रीला सुख, दुःख, मान, अपमान, धक्कादायक, आश्चर्यकारक, मायेचे आणि त्याहून पलीकडे म्हणजे अद्भुद अनुभूतीचे अनुभव ह्यात येतात, ते सगळे क्षण वाचकाला स्वतःच जगल्याचे वाटतात. त्यातून आयुष्यातल्या पुढच्या प्रवासासाठी ती अजून ताजीतवानी होतेच पण त्याहूनही जास्त म्हणजे आयुष्य पाहण्याची नवी दिशा तिला मिळते. माणसाच्या मनांनी ठरवलेल्या फुटकळ सीमेरेखेची कीव येते आणि सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे स्वतःच गुपित उलगडण्याची पुन्हा एकदा मन झेप घेते आणि स्वचा प्रवास एक वाचक म्हणून सुरु होतो, ह्यात ह्या पुस्तकाचं श्रेय सामावलं आहे!

 हे पुस्तक अतिशय सुंदर आणि ओघवत्या भाषेत लिहिलं आहे. त्यात उगीच कसलेही संदर्भ वाढवले नाहीत की कमीही केले नाहीत. कदाचित थोडे अदभूत आणि कटू अनुभव शब्दांमुळे थोडे बोथट झाले असाच मला वाटतं. सगळेच काही शब्दात पकडता आले असते तर माणसाने विध्यात्याच्या चमत्काराला चमत्कार म्हटले नसते! ह्यातला एकनेक अनुभव खरा आहे. हे जरी लेखिकेने लिहिलं असल तरी एक वाचक म्हणून आणि लेखिकेची परिचित म्हणून मीही तेच सांगेन. ह्याचं कारण म्हणजे, हे पुस्तक प्रवासानंतर तब्बल साडे आठ वर्षांनी प्रकाशित झाले. त्या दरम्यान लेखिकेचा जो खरा प्रवास झाला, त्यात ती पुरती बदलून गेली. मुळातच हे पुस्तक का लिहावं ह्यापेक्षा नेमक्या कुठल्या प्रेरणेने लिहावं ह्यासाठीचा तिचा तिच्याच मनाशी चाललेला अखंड संवाद आणि अगम्य शोध ह्यामुळे जे साधता आलं त्यासाठी एक वाचक म्हणून आपण खरंच  भाग्यशाली आहोत. जगन्नाथ कुंटेच नर्मदे हर हर हे पुस्तक जर तुम्ही वाचल असेल तर थोडंफार मी काय म्हणतेय ह्याचा अंदाज तुम्हाला येईल. 

मी हे पुस्तक अवघ्या अडीच दिवसात वाचून संपवले आणि लागलीच माझी प्रतिक्रिया पण लिहिली, इतका सहजपणा आणि ओढ त्यात आहे. हे पुस्तक वाचून झाल्यावर मात्र एकाच वेळी खूप फ्रेश, अचानक आपणही असा लाभदायी प्रवास करावा, नकाश्यावर न सापडणारी गाव पाहावीत, तिथे आपलीच हक्काची जन्मोजन्मीची हरवलेली नाती पुन्हा एकदा आपल्याला भेटावीत आणि पुनहः एकदा हवं तस रस्त्यावरून नाचत गात, डोंगर माथ्यावर उडया मारत हिंडण्याचा अनुभव मिळावा म्हणून थोडीशी लालसाही उद्भवते. कोंडून ठेवलेलं बालमन उगाच डोकावत राहत आणि हट्ट करत राहतं  - "तुझेभी ये हक्क है! फिर से अजमाले खुदको। में तो तेरे साथ ही हूं।" जर असा हट्ट तुम्हाला करायचा असेल तर ज्याने तुमचा जन्म देऊन कर्म दिले त्यावर एक निखळ विश्वास आणि निरंतर श्रद्धा मात्र हवी ह्याचा दृढ निश्चय हे पुस्तक वेळोवेळी देत राहत. 

छोटेसे मनोगत - पुस्तक वाचताना ते किती वेळात पूर्ण करायचं असलं काहीच माझ्या मनात नव्हतं. फक्त एवढंच वाटत होत, खूप दिवस झपाटल्यासारखं काही आपल्या आयुष्यात होत नाही, तर एखाद्या वेगळ्या रानवेडीची कथा वाचून तर पाहू. कित्येकदा दुसऱ्याचा प्रवासही आपल्याला बरच काही शिकवून जातो. खूपदा आपण वरच्या रंगला भुलणारे, बऱ्याचदा पुस्तकाच्या जाडीनुसार त्यातले सार ठरवून मोकळे होतो. पण जशी वाऱ्याची एखादी झुळूक आपल्याला ताजीतवानी करू शकते, पाण्याचा एक घोट आपली तृषा शांत करतो तशीच काही पानांची पुस्तकही आयुष्यात साधक परिणाम साधू शकतात. मागच्या दीड महिन्यात नावाजलेली, अमेरिकेत आणि जगात अतिशय गाजलेली अशी पुस्तक मी ज्या वेगाने संपवू शकले नाही, त्यात मागच्या अडीच दिवसातल्या काही तासांतच 'काश्मिरीयत' नावाचे नवे पुस्तक अथ: पासून इति पर्यंत संपवले. त्यानंतर खूपदा विचार केला, आयुष्यातही आपल्याला नेमक्या ह्याच कस्तुरीचा शोध घ्यायचा असतो, ज्यासाठी आपण नुसते वेड्यासारखे धावत राहतो. परिणामाअंती विचार केला तर वाटत जे हवं होत ते सापडलच नाही पण काही गोष्टी अचानक दैवी अनुभवासारख्या पदरात पडल्या. सगळीकडे नंबर्स आणि चढाओढीच्या झेंड्यांनी आयुष्यातला साधा सरळपणा पुसला आणि त्यासोबत शाश्वत उदासीनता मात्र आपण आपल्यासोबतची अखंड सोबती केला. जिथे तिथे स्वतःचे ठसे उमटवताना त्यातले सगळेच 'कालाय तस्मै नमः' असतात हा शाश्वतपणा विसरलो आणि वेड्यासारखे आपण नको ते शोधत बसलो. ह्या पुस्तकाने मला इतका फ्रेश केलं की, पुढच्या टप्प्यावरचा प्रवास करताना मी नेमक्या कुठल्या ऊर्जास्रोतांकडे पाहू ह्याहीपेक्षा कस पाहू हे शिकले. अचानक वाटलं सोपच तर आहे सगळं, फक्त आता जे जमेल तेवढे करूया, आजचा प्रश्न सोडवायची ताकद कमवूया. बाकी अनंत प्रश्न जे उद्भवतील ना उद्भवतील ह्याचीच शंका असताना उगाच आपल्या डोक्यावर बोजा वाहायचा तरी का? नको त्या यशाच्या सीमारेघा रेखाटीत बसण्याची आपली पात्रता नसताना त्या गोष्टीची चेष्टा तरी का करावी? सुप्रिया ताईचे काश्मीर मधले पहिले आणि निघतानाचे शेवटचे पाऊल आपल्याला आयुष्यातले एवढे मोलाचे सार नक्कीच शिकवून जाते आणि अचानक मनात गाण्यांचे सूर कानी पडतात - "दिल ढूँढता है, फिर वही, फ़ुर्सत के रात दिन... "      

ह्या लेखिकेचा कणभर प्रवास मी माझ्या पॉडकास्ट वर रेकॉर्ड केलाय. पण जो प्रवास मी रेकॉर्ड करूच शकत नाही तो प्रवास मला अंशभर सुप्रिया ताई सोबत आयुष्याची शिकवण म्हणून मिळावा, हे मी माझे अहोभाग्य नक्कीच समजते!   

पसाऱ्यातून नियोजिताकडे!

शनिवारची पावसाळी दुपार. सर्दी आणि खोकल्याचा जोर पावसाबरोबर स्पर्धा करणारा. पण रात्री झोपून दुपारी जेवायच्याच वेळेत उठल्याने झोपही येऊ नये अशी अवस्था. त्यातच ओमीला आदल्या रात्री दिलेले वचन, उद्या आपण नक्की एकत्र खेळू. दुपारच्या चिकन मेजवानी नंतर मी आणि ओमी एकदम फ्रेश झालो. सर्दीचा जोरही थोडा आवरत होता. मी एकदम नवा खेळ तयार करण्याच्या उत्सहात, त्यातच चिरंजीवांनी आईचा बेत ओळखला. 

परत ही बाई नको त्या गोष्टी तयार करून, उगाच  निंबध लिहून घेण्यापेक्षा  किंवा आपल्याकडून क्रीटीव्हिटीच्या नावाखाली वाट्टेल ते स्वतःचे खरे करण्यापेक्षा, आपणच तिला सुचवू काय खेळायचे ते. तसाच तो माझ्याजवळ आला आणि म्हणाला आज आपण लेगो खेळूया. ह्या विषयात मला रस नाही असे नाही, पण ज्या तऱ्हेने ओमी लेगो जोडतो ते माझ्या कल्पनाशक्तीच्या पलीकडले आहे. लेगो मॅन्युअल बाजूला ठेवून, त्यातले भावतील असे पिसेस उचलून त्याच्या डोक्यातल्या प्रतिमा तो साकारतो. समोरच्याने ह्यात नेमकी कशी साथ द्यावी ह्याला मी खरंच अनभिज्ञ आहे.  त्यातूनच त्याचे सगळे किड्स शो मी पहातेच असं नसल्याने, बऱ्याचदा वेगवेगळ्या रंगीत लेगो पीसची जी जुळवा जुळव करतो, तो माझ्यासाठीच नवीन उपक्रम असतो. ह्यात थोडंफार त्याच्या बाबाला कळत तरी आणि ह्या खेळात त्याला सोबत कशी करायची ह्याच त्याला तोंडफार कसब आहे.  दुपारी बाबा मात्र स्वतःच पहिल्यांदा केलेल्या चिकन वर मनसोक्त ताव मारून छान झोपून पण गेला. त्यामुळे मला रेस्क्यू मिशन दिसेना. 

ओमीला म्हटलं चल शिकते मी तुझा लेगो गेम. सांग काय करायचं ते. तर त्याने दोन बरेच लेगो ठेवलेले मोठे बॉक्स काढले. त्यात एक नवीन लेगो ऑर्गनायझर बॉक्स ज्यात थोडे लेगो बाबाने सॉर्ट करून ठेवले होते, आणि दुसरा बराचसा लेगो पीस चा जंजाळ आ वासून आमच्याकडे पाहत होता. आता काय करायचा हा मी विचार बोलून दाखवण्याआधी त्याने मला त्याचा रुल # १ सांगितला तो असा - "फर्स्ट यू सॉर्ट एव्हरीथिंग अँड कीप इन धिस न्यू ऑरगनायझर बॉक्स." मी ओके म्हटलं आणि नंतरचा रुल? तो म्हणाला हे झाल्यावर मग रिअल गेम मी तुला शिकवतो. एकामागून एक सगळ्या रंगाचे करॅक्टरचे चाकांचे असे सगळे पिसेस सॉर्ट केल्यावर हे साहेब सांगतच राहिले, हे असं नाही तस कर, मधूनच मी एखादा आधी लावलेला कप्पा हलवला आणि तो पुन्हा रे-अरेंज केला तर ह्याची शेरेबाजी! असं नाही आधीचा होता तसाच ठेव वगैरे वगैरे. ओमी चा एक तसा  प्रॉब्लेम आहे. त्याला तुम्ही जर एखादी गोष्ट आधी दाखवली आणि सांगितलं हे असं, तर मग लगेचच त्यातला दुसरा बदल तो पण दुसऱ्या माणसाने सांगितलं तर तो दुसऱ्याला खोट ठरवणार. ह्यात तर त्याच्या बाबाची मेहनत वाया जात होती आणि हा तर त्या दोघांचा विषय. मग तर माझी काय सुटका होणार होती. त्यातूनच त्याला हटकावून, मी माझं काम करत राहिले. 

मध्येच त्याला आईला मदत करावीशी वाटली, तर दोन चार पिसेस देऊन हा कार्टून आपल्याच कामात गुंग. हळू हळू एक बॉक्स रिकामा होत आला, तसाच त्याने कपाटातून दुसरा बॉक्स काढला आणि म्हणाला "काम अभी बाकी है!" तो पर्यंत त्या कामाची गती आणि वेड मला लागलेच होते.  म्हटलं आज काय तो ह्याचा सोक्ष मोक्ष लावूनच टाकते. मागचा अक्खा महिना ह्या लेगो ऑर्गनायझर बॉक्स ने घरात गोंधळ घातला होता. तो ऑर्डर करण्यापासून ते आल्यावर त्याचा उपयोग करेपर्यंत अमेयचा पार मिशन काश्मीर झाला होता. वेळ मिळेल तसा थोडा थोडा करून त्याचा कार्यक्रम चालू होता, पण दोन आठवडे झाले तरी काम  पुरे झाले नव्हते. शेवटी चिरंजीवांनी ह्या कामासाठी लागणार उत्तम गडी हेरला आणि गनिमीकाव्याने तो पकडला पण! दोन बॉक्स झाल्यावर, अमेय उठला तो पर्यंत दोन तास झाले होते. मग उरलेले चिरी-मिरी लेगो त्याच्या वेगळया बॉक्स मधून, काही खालच्या खोलीतून तर काही वेगळ्याच कप्प्यातून प्रवास करून पोहचले. एखादं माकड जर ऊवा काढायला लागलं, तर वेळेस समोरच्या माणसाला मारून, तो त्याच डोकं साफ करेल, पण त्या माणसाला हलू देणार नाही, तसाच माझा काहीसा काम करायला घेल्यावर माझा माकड होतो. मग त्या पसऱ्याचा एकूणच कार्यक्रम संपला आणि पहिल्यांदाच अक्ख्या कुटुंबाला अशा कामातून मिळालेला आनंद ओसंडयाला लागला. जणू काही ढगाळलेले आकाश निरभ्र झाले. अमेयची नको एवढ्या कोडयातून सुटका झाली, ओमीची मिशन सक्सेसफुल आणि माझी? माझ्यासाठी घेतलेलं काम झाले हीच मोठी मिशन, त्यातून पसारा सावरण्याचे हे तर माझं आवडीचं काम. 

त्यानंतर मग, चिरंजीवांचं अक्ख मोठे कपाट ज्यात खूप खेळणी, गेम्स, शाळेच्या भल्यामोठ्या असाइनमेंटची रद्दी, चित्रं काढून जपून ठेवलेली किलोभर अजून रद्दी, सापडतील त्या प्रकारातले रंग, विविध प्रकारचे पेन पेन्सिल, क्राफ्टच्या नावाचा न संपणारा सोमवार बाजार आणि जत्रेत सापडतील अशा अद्भुत असंख्य जमा केलेल्या निरुपयोगी वस्तू अशी ती अलिबाबाची गुहा मी हातात घेतली. त्यातल  एकन-एक पेन, छोटी-छोटी खेळणी स्वतः टेस्ट करून टाकाऊ कि टिकाऊ ठरवून, सगळ्यांचेच वर्गीकरण करून सरते शेवटी ते पण लावून झाले. ह्या सगळ्या कचऱ्याचा निचरा करताना राहून राहून वाटले, ह्या अख्या सामानात एखाद मुलांचं स्टडी हॉस्टेल चालवता येईल. साडेपाच वर्षाच्या मुलाची चैन करण्यात आमच्या मित्र मंडळींनी आणि नातेवाईकांनी कसलीच कमी ठेवली नव्हती. एकूणच पसाऱ्याचा अंदाज द्यायचा असेल तर मोठे लॉंन्ड्री बास्केट भरेल इतक रासायनिक पृथी:करण केलेला नुसता कचरा होता. ह्यात कोणाला आला ना आला मला मात्र जग जिकंलयाचा अनुभव आला, पण आनंद हा नेहमीच क्षणिक असतो. इतका वेळ कामगाराला कामाला लावून, अचानक मोबदला द्यायच्या वेळेस बॉसचा सावकार होतो तसा ओमी म्हणाला, अजून हे छोट कपाट आणि हा बॉक्स बाकी राहिलाय. घ्या... पण शेवटी ह्या कामाची व्याप्ती माझ्या को-वर्कर ला कळली. मग मात्र सगळे बसून मनसोक्त मोनोपोली खेळलो आणि गम्मत म्हणजे सावकार खरंच सावकार झाला, ह्या ना त्या प्रकारे त्याला चान्स कार्ड्सची लॉटरी लागत राहिली, अमेयला बऱ्याचं प्रॉपर्टी मिळाल्या आणि आज मात्र मला नको त्या वेळी नको ते फासे पडून मी मात्र सरते शेवटी ११ मिलियन डॉलरच्या कर्जात डुबले! 

झोपताना झोप तर चांगली लागली, पण सावकार सुद्धा काही न करता तितक्याच आनंदातच झोपला होता, सकाळी माझ्याहीपेक्षा दुप्पट आनंदात उठला आणि ऑर्गनाईज्ड लेगो बॉक्स एका खोलीतून दुसऱ्या खोलीत स्वतःची प्रॉपर्टी असल्यासारखा मिरवू लागला तेव्हा मात्र माझा मला कसला अभिमान वाटला! जगातली सगळ्यात मोठ्ठी अवॉर्ड्सही आईला कशी क्षुल्लक वाटू शकतील, ह्याची ती ओळखीची खूण होती.     

    सकाळी मिळालेली शाबासकीची थाप! 

       

रेडिओ - एक आनंदप्रवास!

एकदा का मायदेश सोडला की प्रत्येक प्रांतीय आपला कुठे ना कुठे पाऊलखुणा शोधायचा प्रयत्न करतोच. त्या नाही मिळाल्या की मग त्या उमटवायचा प्रयत्न! त्यातून मराठी माणूस म्हटलं की, उत्तम साहित्य, संगीत, नाटक आणि त्यासोबतच त्याची खाद्यसंस्कृती आणि सणवार ह्या सगळयाचा शोध तो जगाच्या पाठीवर घेतच राहतो. जमेल तिथे आपलं जग प्रस्थापित करतो आणि खास मराठी संस्कृतीचा ठेवा जतन करतांना नवीन दिशेने प्रवास सुरु करतो. माझंही काहीसं असंच झालं. 

२०११ मध्ये नोकरी निमित्त डॅलस, टेक्सास इथे आले आणि अचानक माझं मराठीपण हरवण्याच्या खुणा मला दिसू लागल्या. सोबत काम करणारे एकतर अमेरिकन, ज्यू, युरोपिअन किंवा भारतातले विविध प्रांतीय पण मराठी क्वचितच कानी येणार वर्ग. नव्या प्रांतात कौमार्य अवस्थेत असल्याने खूपशा मराठी कुटुंबाचाही संबंध तसा तुरळकच होता. मराठी मंडळ संकल्पना ही माझ्यासाठीतरी  त्यावेळी म्हणजे मराठी कुटुंबांशी संलग्न असणारी संस्था आणि कार्यक्रमांनाही सर्व साधारण कुटुंबीयच येत असावेत अशीच होती. अर्थात, येऊन दोनच महिने झाले होते त्यामुळे शहरातील भारतीयांची बरीचशी माहितीच नव्हती. फेसबुक वर अजून शहरातले मराठी कट्टे जमायचे होते आणि मराठी खाणावळही त्या शहरात तेव्हा नसल्याने मराठीची भूक फक्त मी सोबत आणलेल्या मराठी साहित्यावर भागवत होते. ऑफिसला जाता येताना देशी रेडिओ मात्र ऐकायला मिळत होता. तोच रेडिओ मग घराच्या टेबलक्लॉक वर सकाळ-संध्याकाळी ऐकायचा. 

साधारण महिन्यानंतर जाणवलं ह्या रेडिओ वर भारतातल्या विविध भाषा ऐकू येतात पण मराठी भाषा ऐकूच येत नाही. मग त्या रेडिओची वेबसाईट पहिली तर पक्कचं झालं, मराठी कार्यक्रम होतच नव्हते तर! मनात अगदी खट्ट झालं. त्याच आठवड्यात माझ्या मावसभावाशी फोनवर बोलणं झालं तो तर पार विस्कॉन्सिनला राहणारा. तिथे तर भारतीय गंधच मुळात विरळा. त्याने मला सुचवलं तू तर किती छान कार्यक्रम करू शकतेस. बरं म्हणून फोन ठेवला, आणि विचारांचे नवीन सत्र चालू झाले. अचानक कस्तुरी मृगाला कस्तुरी सापडावी तसच काहीसं झालं...  शाळेत असताना थोडेफार बालचित्रवाणी आणि किलबिल कार्यक्रम केले होते आणि शिवाय शाळेत अखंड स्मरणिका कार्य, विविध स्पर्धांसाठी नाटकं लिहिणं, बसवणं, कार्यक्रमांचे सूत्रसंचालन असा बराचसा इतिहास दिसू लागला. उन्हाळी सुट्टीतही आम्ही भावंडं बरेच प्रयोग करायचो आणि त्या कार्यक्रमांचे दिग्दर्शन, लिखाण आणि सूत्रसंचालन करण्यात मला खूपच उत्साह असायचा. झालं मग त्वरित त्या शाळेतल्या आठवणींच्या बळावर आणि भावाच्या शब्दांच्या पाठबळावर पुढचा कसलाही प्रश्न मनात न आणता त्वरितचं  रेडिओ संपर्काला ई-मेल केला, आणि चक्क विचारलं मराठी कार्यक्रम ह्या रेडिओवर का बरं होत नाहीत? दुसऱ्या दिवशी मला त्यांचे उत्तर म्हणजे, थेट भेट घेण्यासाठीच त्यांनी मला बोलावलं. 

रेडिओ CEO म्हणजे साक्षात शबनम मॉडगीळजी माझ्यासमोर. त्यांनी स्मितहास्यात विचारलं , "So you're that girl, who asked us why not Marathi is on this radio? As per Dallas head counts there are 600+ marathi families and Funasia Radio has not yet captured those hearts? You know I grew up in Nagpur during my schooling days, and I absolutely love Marathi but cannot do marathi programs. But I would love to give you weekly hour spot and see what magic you can bring to our Radio. Will you take it?" पहिल्याच काही मिनिटातला हा प्रश्न म्हणजे बाउन्सर होता. पण त्याक्षणी जर मी होकाराला दिरंगाई केली असती तर डॅलस रेडिओ वर पुढली पाच वर्ष मराठी ऐकायला आलं नसत. 

काहीही मोबदला न घेता सातत्याने सुरुवातीचं एक वर्ष गुरुवारी सकाळी १० वाजताना (नोकरीतून ही वेळ मी मॅनेज करत होते) आणि मग पुढली चार वर्ष शनिवारी दुपारी १-२ ह्या अगदी प्राईम वेळेत मी हितगुजचे कार्यक्रम करत राहिले. प्रत्येक कार्यक्रम करताना एकच ध्यास होता, आज ह्या शहरात आलेला कोणीतरी आपली मायबोली आणि संस्कृतीशी नाळ घट्ट करू पाहत असेल, त्याला ह्या शहरातल्या मराठी कार्यक्रमांची माहिती हवी असेल आणि त्यापल्याड नवनवीन मराठी गाणी, नवीन मराठी प्रतिष्ठित साहित्यिक, संगीतकार आणि नवीन मराठी साहित्याशी ओळख करून हवी असेल त्या प्रत्येकाला हा कार्यक्रम आपलासा वाटलला पाहिजे. मग कधी हितगुजमध्ये खास पाहुण्यांशी गप्पा तर कधी नवीन पुस्तकांवरची  टिपणी, कधी नवीन चित्रपटांची माहिती तर कधी जुन्या कधीही न हरवू वाटण्याऱ्या सांगीत आणि साहित्याची हमखास नोंदणी. ह्या उपक्रमात मला डॅलस मधल्या सगळ्या मराठी माणसांना एकत्र आणायचं होत, म्हणून मग शहरातल्या मराठी बंधू-भगिनींना घेऊन छान श्रुतिका तयार केल्या, त्या अमेरिकन मराठी माणसाला आपल्या वाटाव्यात अश्याच असाव्यात ह्याकडे लक्ष दिलं. त्यात कधी शोकांतिका तर कधी मजेदार किस्से, कधी नवनवीन शोध तर कधी अमेरिका पाहायला येणाऱ्या पालकांच्या मनस्थितीचा शोध, अशा विविध रोजच्या आयुष्यातला कथा आणि त्यातून मराठीमनांची मराठी संस्कृती जतन करण्याची धडपड दर्शविण्याचा तो एक आवडीचा उपक्रम ठरू लागला. अगदी इथे जन्मलेल्या मराठी लेकरांचं कौतुकही ह्या कार्यक्रमातल्या "इवलेशी रोपे" ह्या सदरात मी करायचे. ह्या सदरात मला माझ्या बांधवांकडून कधी तर खूपच थक्क करणाऱ्या कामगिरींची माहिती मिळू लागली. खूप जण आवडीने आपल्या पाल्यांची घोडदौड मला सांगू लागली.  अगदी दक्षिण आशियाई सौंदर्य स्पर्धेत जिकंलेली कुमारी ते राज्यस्तरीय अमेरिकेन खेळातला खेळाडू ह्या सगळ्यांना हितगुजमध्ये  हक्काची गप्पांची बैठक मिळे. इथल्याच मुलांशी मैत्री झाल्यावर, मग तर मला इथल्या पिढीला कधी ज्ञानेश्वरीतल्या निवडक ओव्यांचा साध्या भाषेत परिचय ते महाराष्ट्रातील विविध लोककला, भाषेतल्या गमती-जमती, भजनाची गोडी तर कधी आयुष्याच्या सगळया क्षेत्रात ज्यांनी लाखमोलाचा ठेवा निर्माण केला अश्या सगळ्यांशीच त्यांची गट्टी जमावी म्हणून कार्यक्रम करण्याचं नवं बळ मिळू लागलं. ज्या पूर्वजांनी आपल्या घरावर तुळशी पत्रे वाहिली आणि आपल्यासारख्यांना आज खुले आभाळ दिले त्या स्वातंत्र्यवीरांचे आणि विरांगणाचीही ओळख ह्या नवीन पिढीला करून देताना माझा ऊर कित्येक वेळा भरून आला.

असा हा स्वतःची ओळख राहावी म्हणून सुरु झालेला मराठी रेडिओचा प्रवास माझ्या आयुष्यतील एक मोलाचे योगदान ठरेल ह्याची जाणीव मला मला शहर सोडताना रेडिओ कार्यकर्त्यांनी, कैक मराठी कुटुंबांनी आणि असंख्य चाहत्यांच्या रेडिओ स्टेशन वरच्या सततच्या फोनने दिली. 

अजूनही मला भेटल्यावर जेव्हा काही चाहते मला प्रेमाने "आर. जे. प्रणाली" म्हणून संबोधतात तेव्हा माझ्या मुखातून एकच घोष-वाक्य निघत, "हितगुज हे तुमच्याशी, जोडूया नाते मराठी मातीशी!" 

* सदर लेख माझा मावस भाऊ अमीत लोकरे ह्याला समर्पित. जो आज फिलाडेल्फियामध्ये आपल्या दोन मुलींना उत्तम मराठी साहित्याची गोडी लावत आहे.  

तेथे कर माझे जुळती...

काल बे एरिया मध्ये आर्ट ऑफ लिविंगचे गुरुजी म्हणजे अर्थात श्री श्री रविशंकर ह्यांचा एक छानसा कार्यक्रम आयोजला होता, ज्यात अगदी नवोदित बालकांनाही समाविष्ट होण्याची संधी होती. अर्थात माझ्यासारखे कित्येक पालक ह्या संधीचा लाभ घ्यायला आतुरलेले. मला तर अगदी ३ दिवस आधी ह्या सकाळच्या कार्यक्रमाचे तिकीट मिळाले. ईशानला बुधवारी रात्री सांगून झोपवलेलं, सकाळी आपल्याला साडे आठला निघायचंय तेव्हा लवकर तयार व्हायचय आणि मुळात कपड्यांवरून रुसायचं नाही. जमलं तर सदरा घालायचा आणि हट्ट न करता तयार व्हायचं नाहीतर तुला कार्यक्रमाऐवजी शाळेत रवाना करू. तसं ते पिल्लू तयार झालं. त्याला माहित नव्हतं आई नेमकं कुठे नेणार आहे ते... मलाही माहित नव्हतं त्याला कार्यक्रम आवडेल का? का तो कंटाळून मला घरीच आणेल पण तरीही म्हटलं पहावं प्रयोग करून. तशी मला थोडी खात्री होती किमान गाण्याचा आणि भजनाचा कार्यक्रम तो आवडीने पाहिलं ह्याची. नाही म्हणायला अगदी दीड वर्षाचा असताना त्याने माझा ३ तासाचा कथक चा कार्यक्रम न रडता पाहिला होता. शिवाय सहा महिन्यापूर्वी कथक च्या रेकॉर्डिंग लाही तो छान एकटाच बसला होता. म्हणून थोडा धीर केला होता. 

  लगबगीने आम्ही सकाळी कार्यक्रमाला पोहचलो, सभागृह एकदम भरले होते. अगदी दोन महिन्याच्या बाळापासून ते १२ वर्षाच्या मुलांपर्यंत खूप बालक - पालक तिथे होते. आम्हाला पोहचायला तसा उशीरच झालेला, त्यामुळे मागे जागा मिळेल तिथे आम्ही स्थिरावलो. बसता क्षणीच गुरुजींनी सगळ्यांना प्रेमाने हाक दिली आणि अखंड सभागृह शांत झाले. ईशानही त्याच सभेचा एक हिस्सा आणि त्यानेही सभेचा आदर करेल असं आचरण बसता क्षणीच दर्शवल. थोड्याच वेळात गुरुजींनी मेडिटेशन करू सुचवलं आणि मला कळेना आता हे पिल्लू काय करेल ह्याच. थोडेसे खुर्चीत बसून जमतील असे व्यायाम प्रकार सुरु केले आणि ईशान एकदम आपल्याला हे रोजचे शाळेतले प्रयोग आई बरोबर करायचेत तर आपण आईला आधी सांगावं हे असं आणि तसं कर ह्या आविर्भावात मलाच सूचना सुरु झाल्या. अगदी डोक्यावर हात मारावा का भरपूर हसावं ह्या द्विधा मनःस्थितीत असतानाच गुरुंजींची सूचना आली आता डोळे बंद आणि मोठे श्वास घ्या तसा हा पट्ठ्या एकदम सगळ्या सूचना व्यवस्थित follow करू लागला. ईशानच्या मॉंटेसरी मध्ये योगाचा एक तास घेतात एवढच मला वर्षभर माहीत होत पण नेमकं ह्या मुलांना ध्यानालाही बसवतात ह्याची सूतराम कल्पनाही मला नव्हती. घरी नाही म्हणायला तो माझ्यासोबत थोडा योगा करण आणि मी ध्यानाला बसल्यावर कधीतरी कॉपी करण ह्या पलीकडे ह्याने आम्हाला जराही शाळेच्या प्रयोंगबद्दल कल्पना दिली नव्हती. त्याच ते छानस रूप पाहून मला खूपच गंमत वाटली. काही का असेना हा १० मिनिट जर असा बसला तरी कार्यक्रम सफल झाला असं मला उगाच वाटलं.  संपूर्ण २५ मिनिटे जरी तो डोळे बंद करून बसला नाही तरीही सभेचा भंग करावा असं त्याने काहीच केलं नाही. आजू-बाजूच्यांना जराही त्रास दिला नाही. भजनाचा कार्क्रम सुरु झाल्यावर मात्र त्याला रेस्टरूम आणि रेस्टॉरंट ला जायचं होत. तसा मग ब्रेक घेतला आणि त्याचा डबा त्याला बाहेर खाऊ घातला. मग साहेब पुन्हा चार्ज झाले आणि आत आले. एव्हाना गुरुजींचा प्रश्न-उत्तराचा कार्क्रम सुरु होणार होता. मला पुन्हा चिंता आता हा बाहेर येईल आणि मला खेळायला नेईल. 

गुरुजींनी थोडेसे ज्ञानाचे संभाषण सुरु केले आणि त्या संभाषणात हे पिल्लूही रमले. सभेतल्या लोकनासोबत तो ही "yes", "no " अशी उत्तरे देऊ लागला. सगळ्यांनी टाळ्या वाजवल्या तर ह्यानेही आपल्या टाळ्या त्यात आवडीने ठोकल्या. मला वाटलं सगळ्यांसोबत मुलांना असं करायला आवडतच. पण थोडं निरखून पाहिलं तर साहेब मोठ्या माणसासारखे ऐटीत बसून सगळं ऐकत होते. शिवाय पहिल्यांदाच सभागृहात त्याला त्याची अशी खुर्ची मिळाली होती, त्याचाही रुबाब असावाच. गुरुजी सगळं इंग्रजीत बोलत असल्याने, ईशानला सगळं समजतंय ह्याची मला खात्री होती. मध्येच गुरुजींनी प्रश्न केला, इथे आर्ट ऑफ लिविंग चे किती शिक्षक आहेत? तसे काही हात वरती गेले, आणि त्यात आमच्या चिरंजीवाचाही लांबलचक हात वरती होता. कपाळावर हात मारून मी त्याला खाली कर म्हणाले तरी साहेब हटेनात. इतक्यात आजू-बाजूच्या आणि मागच्या रांगेतल्या सगळ्यांचाच हशा पिकला. मागच्या काका-काकूंनी त्याला एकदम विचारलंच, तू पण शिक्षक आहेस? तसा हा एकदम म्हणाला "हो तर, आहेच मी शिक्षक!" तस्से मला माझे भाऊ आजोबा आठवले (माझ्या आईचे वडील, तालुक्याच्या शाळेत मुख्याध्यापक होते). अजूनही आमच्या पूर्ण वंशावळीला मास्तरांच्याच नात्याने संबोधतात. अगदी कडक शिस्तीचे आणि सगळ्यांना शांतपणे धाकात ठेवणारे. उगाच मनात शंकेची पाल (का भीती?) चुकचुकली... कदाचित चुकून हेच नाही ना आले आपल्या पोटी? तेवढ्यात माझ्या बाजूच्या एका ताई म्हणाल्या, अग असेल तो गुरुजींचा मागच्या जन्मीचा शिष्य, तुला काय माहीत? तस्सा मी सुटकेचा निःश्वास टाकला. (ह्या निःश्वासाची कल्पना केवळ ज्या व्यक्ती भाऊंच्या सहवासात आले त्याच चांगली करू शकतील...) थोड्या वेळाने हळूच मी ईशानला पुन्हा विचारलं "तू खरंच शिक्षक आहेस का रे?" तो म्हणाला "mommy, I am a teacher okay?" तसं मान डोलावण्यापलीकडे माझ्या हातात काहीच नव्हतं म्हणा. मुलं आई-बाबाला कुठे तोंडघशी पाडतील ह्याची प्रचिती यायला आम्हाला आधीच सुरुवात झालीय, आता फक्त आशा करायची अगदी तोंडावर आपटेपर्यंत काही फजिती नको चार-चौघात! 

थोड्याच वेळात गुरुजींनी आश्चर्याचा धक्का दिला मागच्या सगळ्या माझ्या लाडक्या मुलांना मी भेटायला येतोय. कोणीच जागे वरून ऊठू नका आणि उगाच गर्दी करू नका. मी सगळ्यांना भेटायला येतोय. अर्थात अमेरिकेतली सभा सगळ्यांनी गुरुजींचा आदर राखला. उगाच कसलीच गर्दी धावपळ झाली नाही. आणि हळू हळू गुरुजी सगळ्या रांगांमध्ये येउन भेट देऊ लागले. आता पुन्हा माझ्यातली आई जागी झाली, ईशानला पट्टी पढवायला. गुरुजी येतील तर नमस्कार कर हात जोडून वैगरे वगैरे. त्याला गुरुजी हा शब्द तसा अनभिज्ञ. पण तो "हो" म्हणाला. हळूहळू गुरुजी आमच्या रांगेसमोर आले अगदी माझ्या आणि ईशानच्या अर्ध्या हाताच्या अंतरावर... मीही ह्या सत्पुरुषाला माझ्या आयुष्यात पहिल्यांदाच इतक्या जवळून पाहत होते आज. भारतात असताना गुरुजींना इतक्या जवळून पाहायचं कधीच भाग्य झालं नाही. कदाचित आपल्या सुपुत्राची कृपा असावी. आजच्या सभागृहातही सगळ्यांना इतक्या जवळून गुरुजींना पाहताच आलं अस नाही. काहीच इतके भाग्यवंत. त्यांना पाहता क्षणीच माझ्या डोळ्यातून अचानक अश्रू वाहिले... समजलच नाही नेमकं काय होत होते ते. ईशानही हात जोडून त्यांच्या समोर एकही अक्षर न बोलता काही क्षण स्तब्ध. गुरुजींना डोळे भरून पाहताही येणार नाही अशा काही तो ऊर्जेचा स्रोत भासला. ते थोडे पुढे निघाले, तसे ईशान म्हणाला "नमस्ते आजोबा!" तेव्हा मी अचानक भानावर आले. पाहिलं तर पिल्लू अजूनही हात जोडून होता. अचानक मला राऊळ महाराजांची आंगणे वाडीतली भेट स्मरली. त्यांना मी देवळाच्या गाभाऱ्यात अशीच सहजच भेटले होते, मला तर तो पर्यंत माहीतही नव्हत राऊळ महाराज कोण आहेत हे. त्यांनाही पाहता क्षणी माझ्या डोळ्यात असेच अश्रू आले होते... भानावर येईपर्यंत भक्तांची रांग त्यांच्यापुढे लागली आणि गर्दी जमली होती. त्या गर्दीतून बाहेर आले तसे मामा-मामी आणि मावशी-काका मला म्हणाले भाग्यवान आहेस तू इतक्या जवळून तुला पाहता आलं तेही तू पहिल्यांदाच आलेल्या जत्रेला. एवढ्या वर्षात पहिल्यांदा आम्हालाही त्यांचे ह्या जत्रेत दर्शन झाले, कदाचित तुझा पायगुण असावा... तेव्हा मला काहीच समजल नव्हतं. त्या नंतरचा हा तसाच एक सुखद अविस्मरणीय, वर्णातीत अनुभव. जेथे सगळ्यांचेच सहज कर जुळले होते, मनं प्रसन्न झाली होती आणि आनंदाश्रू ओसंडून वाहत होते...       

हां ये मुमकिन है|

Margaret Atwood had said "In the end, we'll become stories!" True, everyone will have a story to tell at the end but how your story inspire others will make you different. I found many who have given Midas touch to my life, but story of Dr. Taru Jindal showered me with all emotions.

My cousin Dr. Urmila Tarawade, insisted me to cover Dr. Taru on my youtube show 'Women's Special Express'. After that, I could never stop learning about Dr. Taru. Our first phone call left me with feeling that I talked to living saint. After our recording as well I busted into tears. Through out that day, I cursed God why he had play his inning so evil. No matter what landed in her fate, she is still walking tall and contributing her life in most beautiful way. 

I recently finished her book on "A Doctors experiments in Bihar", journey truly crafted by Dr. Taru with inspiration of Dr. Prakash Amate and Dr. Abhay Bang. How born and brought up metro city girl, decides to move in Bihar for her contribution to the needy once and how she makes a difference as a doctor, friend and family member to each person in town is  breathtaking story to read. 

Being gynecologist, ideally she should have focused on patients, training local medical staff with most recent techniques but as she sees condition of hospital, she began to work as a cleaner...With the help of government admins she brought confirmative changes in district hospital. The hospital which was once filled with dogs and trash and no doctors transformed to an extend that it got rewarded for most cleaned, disciplined district hospital in Bihar over just couple of years. Her journey did not stop to one hospital but transfiguring many primary cares from villages to Masadhi rural area in Bihar, where medical facility did not existed ever. 

Her leadership through acts of working is commendable. Her creative solutions to bring people together the way they like and educating them for medical disciplines and advices were prodigious. She made training programs simpler for local medical staff, as she worked through their belief systems. She inspired and built local medical staff, Asha workers skillfully. She worked as mother to everyone in medical centers and villages. She worked for each type of patient, focusing on women and children. 

Many of us may feel, as a doctor it's easy to contribute to villages or uneducated areas, however after reading this book, I learned it's impossible to work with people whose superstitious belief systems are strong. It's impossible to think and work calmly by letting once degree credential off with people, who may throw word swords everyday at you to challenge your knowledge out of no credibility. It's impossible to love and care, work with same energy and passion for patients who may not trust you. For all this to happen, one must have deep inner drive to change people for their good and abundance of love for people around you to accept their ignorance and work through their belief system. That's where I find, Dr. Taru standing tall throughout and making a difference. 

When brain tumor incident turned down young lady how she looked at it and moved on to work in lactation consulting area is praiseworthy. Readers heart goes out after learning, Dr. Taru will never be able to conceive being so young, who have spent relentless days and nights to see happy mothers and babies. Have made efforts in every stage of medical care to have this happened and trained staff with heart.

Goodbye event from Masadhi simply touches the reader and helps acknowledge, nothing goes in vain when someone worked through heart and right intent. When entire village gathered to meet Dr. Taru while departing for good from their place, they cried as if their mother is leaving them. Finally, everyone appreciated her efforts and at least now they will seek right medical advices and open their wings soothes the reader. 

 Success of this book is not just experiencing a journey as if one has lived it but to take motivation further that everyone must contribute to the needy part of the world with whatever skills they have and in whichever area they can work, with right intent. As Dr. Taru says, we are focusing on one percent improvement that leads to hundred at the end!

Please note : I have read Marathi translation of "A Doctors experiments in Bihar" - "हां ये मुमकिन है|" by Rama Hardikar-Sakhdev and it has really came out good. I generally don't prefer translated books however this translation is simply amazing to count on!

Thanks Teju :) for all efforts for getting this book to sending me from India to US!

Utopia

बऱ्याचदा लहान मुलं आपल्याला खूप मोठ्या संकल्पना खूप साध्या छोट्या कृतीतून समजावतात... तेव्हा वाटत हे इतकं सगळं सोप असताना आपण उगाच कुठल्यातरी boundary line मध्ये आपला game अडकवतो आणि जगण्याचा मुक्त आनंद हरपवतो. 

आजचा अजून एक अनुभव जो आमच्या छोट्या ओमीने आम्हाला दिला. त्याने पुन्हा एकदा आम्हाला जाणीव झाली आपल्यातला निखळ पणा थोडा गमावण्यापेक्षा आहे तस जग पाहता येणं हेसुद्धा एक प्रग्लभ लक्षणं आहेच ना?

आज आमचा तीन वर्ष ११ महिन्याचा ओमी community park मध्ये खेळायला गेला तर community मधली लहान मूल  नसल्याने, आमचा दोघांचाही त्याने पूर्ण घाम गाळला, इतका की त्याच्या पार्कमध्ये आम्ही तिघांनीही पळायच्या शर्यतीतली  बक्षीसं घेतली आणि शेवटी पार्कमधल्या climbers वर चढून बसलो, इतक्यात कुठूनशी १०-१२ वर्षाची दोन मुलं तिथे आली. बाप लेकाला त्या मुलांची कंपनी मिळाल्याने मी सुटकेचा निःश्वास टाकला घरी स्वयंपाक गरम करायला पळ काढला.  

तोच अमेयचा पंधरा मिनिटात फोन, ओमी ने नव्या मुलांना घरी यायचं निमंत्रण दिलंय आणि ती आल्याखेरीज साहेब पार्कमधून घरी येणार नाहीत. हा आमच्या आता सरावाचा भाग आहे, शेवटी पार्कमधली असलेली मुलं घरी घेऊन आल्याशिवाय आमचे साहेब आमच्याशी सहकार पुकारत नाहीत, त्यामुळे मीही अमेयला लगेचच होकार दिला. फक्त विचारलं ती मुलं जेवलीत का आपल्या घरी बेत करणार आहेत. त्यावर अमेय म्हणाला मी येतो मग पाहू. मला काहीतरी तो सांगणार असं वाटलं पण आमच्या पट्ठ्याने बाबाला कसलाही वेळ दिला नाही. इकडून तिकडून पळवून, आपली गाडी त्या मुलांना देऊन, स्वारी घरी आलीच. सगळेच ओमीच्या play room मध्ये आणि अमेय त्यांच्या मागोमाग. माझं आपलं एका पाहुण्यांशी बोलणं संपवून, मी त्याच्या खोलीत नव्या मित्र मैत्रिणींना hi करायला गेले तोवर २०-२५ मिनिटे झाली होती आणि ८ वाजायची late घंटा मी वाजवणार तोच ती सगळी मुलं आपापली खेळताना दिसली.  आमचा छोटा त्याच्या गाड्यांसोबत व्यस्त, १० वर्षाचा Kadeline ओमीच्या फळ्यावर गणितं करत होता १२ वर्षाची हुशार Cathy अमेयशी मस्त गप्पा मारत होती. मीही त्यात सामावले. मुलं मिक्स origin ची होती. मी सहजच विचारलं कुठे राहतात, तर Cathy म्हणाली ती आपल्या बाबाला भेटायला आलीत. मला वाटलं बाबा इथेच राहणारा असेल, म्हणून पत्ता विचारणार तोच अमेय म्हणाला बाजूच्या मोटेल मध्ये आलेत सगळे. मी एक क्षण गोंधळले. त्या मुलीच्या काहीसं लक्षात आलं. भाषा समजली नाही तरी तिने माझा चेहरा छान वाचला आणि लगेचच म्हणाली, माझा बाबा खूप प्रवास करतो, पण तो आम्हाला भेटायला येतो दर दोन आठवड्याने. म्हणून मग आम्ही कुठल्या तरी हॉटेल मध्ये भेटतो आणि आमचा विकांत घालवतो. मी म्हटलं अच्छा, मस्त आहे तुझा बाबा. मग तुझी शाळा आई बाकी कुटुंब? तर सगळी माहिती तिनं पुरवली, मला एकूण ३ भावंडं. त्यातली दोन  बाबाची दुसऱ्या पत्नी सोबतची इत्यादी ते अगदी माझी सख्खी आई एका नव्या boyfriend सोबत राहते आणि त्याला carona बिअर आवडते इतपर्यंत. इतकं सगळं तिने इतक्या सहजपणे सांगितलं की मलाही त्यात काहीच वावगं नाही वाटलं. पण उगाचच मत्सर मात्र वाटला. वयाच्या पंधराव्या वर्षी सुद्धा मला माझ्या बाबाने घरात मला दुसरी आई आणावी ह्यावर माझं माझ्या आज्जी, मावशी, माम्या  आणि आत्यांशी एकमत नव्हतं, दुसरी आई आमच्या घराला आवश्यक असूनही आम्ही दोघी बहिणी आणि माझा बिच्चारा बाबा आम्ही सगळेच कित्येक वर्ष संभ्रमात होतो. तब्बल ७ वर्ष ह्या गोष्टीचा घरी जप झाला शेवटी मी दहावीत असताना माझ्या बाबानेच सांगितलं माझ्या मुली आता मोठ्या आहेत मला कोणा सोबतीणीची गरजच काय आणि विषय गुंडाळला. पण आज का कुणास ठाऊक ती समोर असलेली छोटी Cathy मला खूप काही सांगून गेली, थोडं धस्स झालं काळजांत. त्या मुलांना जेवायला द्यावं तर आपल जेवण ह्यांना आवडेल न आवडेल ह्या संभ्रमात मी त्यांना विचारल, थोडस सरबत घेणार का? त्यावर मुलं लगेचच तयार झाली आणि dinning वर आली. ओमीच्या रूम मधून निघताना आमची ऑफिस खोलीही पहिली... आणि आमची खोली पाहायला जाणार इतक्यात मुलांना मी पळवलं... मला आणि अमेयला समजतच नव्हतं नेमकं. तोच Cathy पुन्हा एकदा म्हणाली, तुमचं घर खूप सुंदर आहे. ओमीचा कार बेड आहे तसाच काहीसा माझ्या बाबानेही मला घेतला होता. त्याची खेळण्याची खोली खूपच भारी आहे. सरबत पिताना ती अजूनच मोकळी झाली... माझा बाबा खरतर former baseball champion Curtis Goodwin आहे. त्याला डोक्याला खेळताना मार लागला आणि मग त्याला early retirement घ्यावी लागली. इतका सगळा संवाद चालू असताना, मला अमेय काहीतरी सांगू पाहत होता...माझ्या लक्षात येत होत की ह्या मुलांना आपण आता जेवायला त्यांच्या घरी पाठवू. पण समजत नव्हतं कस थांबवावं.  छोटा Kadeline थोडा वेगळा होता, सगळं अवसान जमवून तोडक मोडक बोलत होता. अमेय त्याच्याशी फुल्ल expression मध्ये थोडं समजतंय types आणि मीही त्याला दाद देत, मध्येच शेवटी Cathy म्हणाली माझा भाऊ autistic आहे, त्याला बरंच समजत पण. तो अजूनही शाळेत जात नाही, आम्ही त्याला घरीच शिकवतोय. त्याला शाळेत जायचंय, तर लगेचच Kadeline म्हणाला माझा vaccine shot झाला की मला शाळेत जाता येईल आणि Cathy त्यावर आम्हाला मान डोलावून सांगत होती, "It may not be possible!"  पुनःश्श आम्ही सुन्न आणि अमेय ने फायनली मला सांगितलं अरे त्यांचा बाबा almost हलत डुलत येईल आणि smoke चा भयानक वासही येईल तर जरा सांभाळून. मुलांना आता घरी पाठवूया खूप उशीर झालाय त्यांना जेवायला. Cathy ने बाबाला फोन करून बोलावलं, तर बाबा ५-१० मिनिटात आमच्या घरात हजर. मुलांना अमेय घरी घेऊन येणार तर त्याने घर पाहून ठेवलं होत, अगदी जबाबदार बाबासारखं. मी न्यायला येईन असं अमेयला कबूलही केलं होत. तसा बाबा आला...आपला बाबा आला तर Kadeline धावत गेला आणि आमच्या घराचं दार त्याने स्वतःच्या घरासारखं उघडलं. बाबासाहेब आत आले, तर मी मास्कच्या  शोधात... शेवटी एकदाचा मास्क हातात येईपर्यंत त्याने अमेयचा यथोच्च समाचार घेतला. तुमच घर आणि तुम्ही छान लोक आहेत इथपासून ते तुम्हाला Disney ट्रिप करायची असेल तर मला सांगा मी एकदम free मध्ये तुमची व्यवस्था करेन. माझ्या मुलांना तुम्ही घरी आणून खेळवलंत म्हणून त्याने पोटभरून आभारही मानले. अतिशय झिंगलेलालच खरंतर, तरीही बापाचं हृदय त्याचं, आपल्या मुलांनी so called  सभ्य वर्गातल्या कुटुंबाशी संबंध जोडला ह्यातच त्याला धन्यता वाटली, असा आमचा थोडा बहोत समाज झाला. त्याने अगदी आवर्जून सांगितलं माझ्या मुलांशी खेळायला उद्याही आवश्यक या, मस्त वाटेल त्यांना. इथे त्यांना कोणीच मित्र नाहीयेत, एकटी पडतात कधीकधी. पुन्हा पुढल्या खेपेस आम्ही ह्याच मोटेल मध्ये येऊ म्हणजे त्यांनाही आवडेल. निघायचा विषय कसातरी निघाला आणि त्या दोन्ही मुलांनी garage मधल्या वहाणा हाताने main door समोर नेल्या, मुलीने बाबाच्याही चपला बाहेर काढल्या आणि त्यालाही... सगळ्या कुटुंबाने बाहेरच वहाणा घातल्या, घरातली छोटी खुर्ची नाकारत. अगदी बाहेर पडले तरी गप्पा मारत राहिले... त्याच्या मुलांनी त्याच्यासमोर MacDonald ची फर्माईश केली तर बाबा एका पायावर तयार... शेवटी हसत खेळत तिघेही गेले. 

त्यानंतर मी आणि अमेय कितीतरी वेळ बोलत होतो... समजेना घाबराव का नाही.  Curtis सारखा मागे लागला होता माझा नंबर घ्या लिहून मला miss call दया. आम्ही तथा कथित सभ्य वर्ग, संभ्रमात...  कसतरी टाळलं नंबर देवाण घेवाणीच... पण कित्येक वेळ झाला प्रसंग कसा घ्यावा ह्यावर कीस पाडत बसलो. खरंतर कुटुंब वत्सल लोकांशी तस घाबरू नये पण सध्या इथे चोरी प्रकरणं खूपच बळावलीत, इतकी लोक दिवसाच mail box तोडण्यापासून ते घर फोडी पर्यंत काहीही करताहेत. मग वाटलं जाऊ दे भित्यापोटी ब्रह्मराक्षस! काही व्हायचच असेल तर होऊ देत. पण आपण जर ह्या तथा कथित उद्ध्वस्त कुटुंबाला थोडा हक्काचा पाहुणचार दिला तर त्यात काय बिघडलं? एखादया श्रीमंत खेळाडूला आज अचानक दारिद्र्याचे दिवस आले म्हणून त्याने उसनं अवसान घेऊन मी श्रीमंत आहे भासवण्यासाठी एखाद खोटसं खड्याचं घड्याळ खरं सांगितलं तर काय बिघडलं? जाताना त्यानेही मायेपोटी आमच्यासमोर हातच तर जोडले होते "नमस्ते" म्हणून आणि आम्हीही. 

ह्या सगळ्या प्रसंगानंतर मला माझ्या पप्पाची आठवण मात्र नक्की आली... एकदम त्या Curtis सारखा माझा बाबाही दिलदार... सगळ्यांना free boat ride आणि मुंबई दर्शन करवणारा, ओमी सारखा कोणाही अनोळखी माणसाला घरी जेवायला आणणारा आणि ओमी सारखाच नितळ निर्मळ! हा ओमीही आयुष्यभर असाच राहू देत निरागस, सगळ्यांना आपलंस म्हणणारा... 

अशी जगातली सगळीच मुलं जर आयुष्यभर निर्मळ राहिली तर दुनिया Utopia लवकरच होईल, ह्या विचारानेच आज खूप दिवसांनी युद्धाच्या विध्वसंक बातमी नंतर शांत झोप लागली.  
 

It's already two...

On mothers day, finally I took a moment to reflect back in writing...Ever since I gave birth to beautiful child I got lost in him, I always wanted to be with him and capture all tiny moments and experience all beautiful steps he is on!

It's beautiful journey to be a mother and be with your kid is always heavenly experience for any mother. With all mothers day hoardings and several social media posts, I was just thinking what do we mean by MOM? Is it Making Our most-Moments? Sometimes, with such reflections I get unsettle... As I realize mothers role for one life, it inherently asks questions everyday. Am I doing my job better? Am I stable to hit balance between all that goes around in life and yet be focused, provide quality time to precious little one and walk him to right path? One and other...so many questions goes as quest to mothers life. I am sure this is same for everyone and everyone yet try to settle on thought of one day at a time and one thing at a time!